Nhớ tàu điện ngẫm về buýt

xe điện leng reng là nét văn hóa riêng có của Hà Nội trong gần một thế kỷ Trong lễ kỷ niệm 10 năm thành lập Tổng Công ty chuyển vận Hà Nội - Transerco tại hí trường lớn vừa qua, có một góc trưng bày nhỏ nhưng ai nấy đều quan hoài, chăm chú. Đó chính là chiếc chuông xe điện, xinh xinh, khiêm nhường, khi đánh vào tạo tiếng leng keng như reo vào ký ức Hà Nội cả chiều dài thế kỷ. Hôm đó, bí thơ Thành ủy Hà Nội đứng ngắm chiếc chuông màu đen, chứ không phải vàng như cái chuông thường thấy, đoạn ông hỏi: “Hà Nội còn mấy cái chuông như vậy?”. Giám đốc điều hành Transerco Nguyễn Phi Thường thưa rằng, chỉ còn một thưa bí thơ! Từ tàu điện leng reng Giám đốc xí nghiệp xe điện Nguyễn Hữu Hồng hẳn phải là người có tâm lắm, mê say lắm nên ông đã quyết định “viết sử” bằng văn. Số là năm 2010 đúng dịp 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, Nhà xuất bản Hội nhà văn cho ra cuốn sách “leng keng xe điện”. Cái cuốn sách nghe lạ, sự leng keng cứ như réo rắt trong lòng người đọc. Không hẳn bởi cuốn sách khá đủ đầy về một chủ đề mà bởi cái tiếng leng reng xuyên suốt cuốn sách như lần giở những trang ký ức của người Hà Nội. Nói về xuất xứ cuốn sách, ông Hồng tủm tỉm, tôi yêu thích xe điện một thời Hà Nội nên chi cuốn sách giúp lưu lại lịch sử ngành vận chuyển công cộng. Chân dung một Hà Nội rộn tiếng leng reng vì vậy được ông chọn các nhà văn tăm tiếng vẽ lại. Này Tô Hoài, Đỗ Chu, Vũ Quần Phương, Trung Trung Đỉnh… Một Hà Nội với những lát cắt sinh động, có cả vị ngọt đan xen những nỗi buồn nhung nhớ . Nhà văn Tô Hoài với tác phẩm “Chuyến tàu điện tuổi thơ”, nhà văn Đỗ Chu với “Hai người đàn bà”, Hoàng Minh Tường với “Mối tình xe điện”… Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị chuyên chú nghe TGĐ Transerco Nguyễn Phi Thường giới thiệu về chiếc chuông tàu điện độc nhất còn lại của Hà Nội. Ảnh: Như Ý thi sĩ Vũ Quần Phương trong “Kí ức xe điện” chừng như đọc ra lịch sử ngành mà chẳng mấy ai còn biết đến. Công ty xe điện Đông Dương khánh thành tuyến tàu điện trước tiên của Hà Nội, chạy Bờ Hồ - Thụy Khuê vào ngày 13 tháng 9 năm 1900 (đến năm 1908 tuyến này mới kéo thêm đoạn Thụy Khuê lên Bưởi). Tuyến thứ hai, 1901, từ Bờ Hồ đi Thái Hà ấp, nhưng ban đầu không đi qua phố Hàng Đẫy (Nguyễn Thái Học hiện nay) mà từ Hàng Bông chạy vào phố Sinh Từ (Nguyễn Khuyến), vòng trước Văn Miếu mà ra Hàng Bột (Tôn Đức Thắng hiện thời). Hai năm sau mới đổi lộ trình, từ Hàng Bông, chạy vào Hàng Đẫy rồi rẽ Hàng Bột. Và phải đến năm 1915 mới kéo nốt đoạn từ Thái Hà ấp đến Hà Đông. Tuyến thứ ba, 1906: Bờ Hồ - Chợ Mơ. Rồi đến tuyến Yên Phụ - Đồng Lầm, năm 1929 và đến năm 1943 mới kéo nốt đoạn ngắn Đồng Lầm đến trước cửa nhà thương Cống Vọng (bệnh viện Bạch Mai)… “ tàu điện Hà Nội đã đi vào thơ ca, nhạc họa, phim ảnh và trở nên một trong những lam bien quang cao ha noi trang lưu niệm sâu sắc và nên thơ với sao người. “Leng keng xe điện” chính là cách người Hà Nội, các Nhà thơ, nhà văn Hà Nội nói về kỷ niệm đáng yêu ấy theo cách của mình - rất riêng và rất Hà Nội…”. Bí thơ Thành ủy Phạm Quang Nghị Doanh thu tàu điện không cao vì giá rẻ, vé bán ngay trên tàu. Ban đầu chỉ có hai xu, vé hạng hai. Tàu điện khi đó có vé hạng nhất, phòng riêng, ghế mềm kê dọc; vé hạng hai, ghế cứng kê ngang. Giá trị đồng bạc thay đổi, giá thay đổi theo. Nhưng đổi thay thế nào thì thì tàu điện cũng là rẻ nhất… Người nghèo cũng có thể đi xe điện. Mà nghèo quá, không mua nổi vé, đi lậu vé, thì người soát vé cũng không nỡ đuổi ai xuống ngang đường như ở tàu hỏa, Có lẽ vì một suất vé chẳng đáng là bao và lộ trình xe cũng chỉ trong một thành phố… Ngót một thế kỷ, đúng ra là 85 năm, bao nhiêu giá trị đã thay đổi mà cái tàu điện vẫn lầm lũi như tự bao giờ, cứ khiêm nhường, cần mẫn từ sáng sớm đến tối mò, đỡ đần những người nặng nhọc, đầu tắt, mặt tối nhất của thị thành. Đến “ô tô buýt Hà Nội” Có lẽ cái sự dềnh dàng, lững thững của những chiếc tàu điện đã trở thành lỗi nhịp. Hà Nội cần hơn những chuyến xe ăm ắp khách, tất tả ngày đêm. Chỉ sau khi tiếp quản Thủ đô 4 năm, năm 1960 những doanh nghiệp chuyên chở công cộng bằng ô tô đầu tiên đã được thai nghén, hình thành. Tuy nhiên, ô tô buýt Hà Nội vẫn tự phát và lẩn quẩn trong vòng kim cô của cơ chế. Ông Nguyễn Phi thường san sớt: “Dù còn nhiều hạn chế, nhưng sự hình thành công cụ vận chuyển công cộng - xe buýt tại Hà Nội là tiền đề quan yếu cho “cuộc cách mạng” của ô tô buýt sau này”. Những nguyên phát triển nhiều thập kỷ để lại là một đội ngũ cán bộ lành nghề, nhiệt huyết. Ngặt nỗi điều đó thôi chưa đủ, xe buýt cần có một con đường không chỉ Mẫu biển quảng cáo cửa hàng trải nhựa phẳng lỳ mà bằng một cầu tiêu pháp lý đủ an toàn, bảo đảm cho sự phát triển vững bền của buýt. Ô tô buýt của Transerco là công cụ chuyển vận hành khách công cộng quan trọng, góp phần giảm ùn tắc giao thôn. Ảnh: Như Ý Nói về “cuộc cách mạng” của ô tô buýt, dấu mốc quan trọng chính là việc thử nghiệm tuyến buýt chất lượng cao trước hết của Hà Nội năm 2002, tuyến số 32 Nhổn - Giáp Bát. Nghe có vẻ vô duyên, thế cả chục tuyến buýt còn lại là “chất lượng không cao”? thực tại, ý kiến về phát triển xe buýt đã bị va đập qua nhiều thế hệ. Vào những năm 90 của thế kỷ XX, cánh cửa hội nhập mở bung, người dân giàu lên, phương tiện cá nhân chủ nghĩa tăng chóng mặt. Trong khi đó, buýt già yếu với chất lượng dịch vụ phập phù. Để thuyết phục cho buýt “chất lượng cao”, một lãnh đạo của bien dong an mon Transerco khi đó đặt câu hỏi: “Đi ô tô buýt có lợi gì so với đi xe máy và xe đạp”. Và cũng tự đáp: “xe buýt tiện nghi, an toàn hơn xe máy và đi nhanh hơn xe đạp”. Đôi khi sự hay - dở chỉ bắt đầu từ những khái niệm thật đơn giản. Xe mới, có điều hòa, chạy đúng giờ, dừng đỗ đúng chỗ, lái xe ăn mặc lịch sự… thế là “chất lượng cao”. Có lẽ, cái lý của những người máu nóng và anh dũng đã thắng. Khách hàng là một đáp số khách quan. Theo một số chuyên gia giao thông, sự xuất hiện buýt chất lượng cao tạo ra một cú hích lớn trong phát triển chuyên chở công cộng. Vượt lên trên những con số về sản lượng khách đó là tư duy mới về phát triển thành thị với chuyển vận công cộng là chủ đạo. Làn sóng gia tăng thái quá của xe máy đã được khiên chế. Tính đến hết năm 2013, mạng lưới xe buýt đã lên đến 86 tuyến với sản lượng khách trên 500 triệu lượt. Xe luôn đông, nhưng vui, hành khách coi xe buýt như điểm sinh hoạt văn hóa, xa là thấy nhớ. Khác với xe điện hôm nào chỉ vươn xa tới Hà Đông, xe buýt hôm nay đã vươn đến Ba Vì, Mỹ Đức, Phú Xuyên… và kết nối đến các tỉnh lân cận… So với cả thảy các đô thị có ô tô buýt thì ô tô buýt Hà Nội đã tạo ra sự xa cách lớn về chất lượng phục vụ, một thương hiệu riêng có. Xe mới và sạch, đi đúng giờ, chạy đúng tuyến và hơn thế là những nụ cười, cử chỉ của nhà xe thân yêu, gần gụi mà mới hôm nào điều đó còn là “xa xỉ”. Giám đốc điều hành Nguyễn Phi Thường tỏ ra quả quyết khi truyền thông điệp đến cán bộ công nhân viên. Ông bảo, khách hàng là người nuôi chúng ta, cớ sao lại không phục vụ khách hàng cho tốt và nếu ai đó đối xử tệ với hành khách thì có nghĩa họ tự loại mình ra khỏi đội ngũ. Hiện xe buýt Hà Nội đang đứng trước một vận hội mới để tiếp chuyện vươn lên. Không lâu nữa, Hà Nội sẽ có tuyến đường sắt thành phố, xe buýt nhanh, xe điện ngầm… nhưng xe buýt không vì vậy mà mất đi vị thế. Sự cần mẫn, siêng năng, thân thiện gần gũi và kiệm ước là lợi thế của xe buýt, đó chính là nền tảng quan trọng, là cầu nối để các loại hình vận chuyển công cộng khối lượng lớn phát triển. Bí thơ Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị chú tâm nghe TGĐ Transerco Nguyễn Phi Thường giới thiệu về chiếc chuông xe điện độc nhất vô nhị còn lại của Hà Nội. Ảnh: Như Ý ô tô buýt của Transerco là phương tiện vận tải hành khách công cộng quan trọng, góp phần giảm ùn tắc giao thôn. Ảnh: Như Ý